بحران سوریه و روابط ایران و ترکیه (2013-2011)

انقلاب در کشورهای عربی از سال 2010 تاکنون موجب دگرگونی¬های بنیادین در منطقه خاورمیانه شده است. در این بین سوریه گرفتار طولانی¬ترین بحران، جنگ گسترده داخلی و رقابت شدید بین قدرت¬های منطقه¬ای و فرا منطقه-ای شده است. ایران و ترکیه به¬عنوان دو قدرت مهم منطقه¬ای از روزهای آغازین تظاهرات ضد دولتی در سوریه، رویه¬ای متضاد با یکدیگر در پیش گرفتند. با شدت گرفتن بحران سوریه مجادلات لفظی بین دولتمردان و مقامات سیاسی و نظامی دو کشور اوج گرفت. این امر باعث شد بعضی از تحلیل¬گران بحران سوریه را به مثابه مهر پایانی بر روابط گسترده دو کشور بدانند. اما سیر حوادث نشان داد که پس از مراحل کوتاهی روابط دو کشور احیا و بلکه عمیق¬تر و گسترده¬تر از قبل نیز شد. این تحقیق بدنبال پاسخ به این سوال است که چرا علیرغم عمق بحران سوریه و اختلافات عمیق دو کشور در باره آن، روابط ترکیه و ایران پس از یک دوره کوتاهِ تیره¬گی، در مسیر تنش¬زدایی قرار گرفت و در زمینه¬های اقتصادی حتی گسترده¬تر از قبل نیز شد. کاربست شاخص¬های نظریه مجموعه امنیتی منطقه¬ای در این پژوهش با هدف تبیین چرایی این فرایند در روابط ایران و ترکیه نشان می¬دهد که فقدان اختلافات ارضی و مرزی برای دهه¬های متوالی و وجود عوامل مشترک و متقابل تاریخی، جغرافیایی و منافع و وابستگی¬های سیاسی، امنیتی و اقتصادی در روابط دو کشور به حدی است که سایه خود را بر اختلافات هرچند گسترده دو کشور می-گستراند و مانع آن می¬شود که بحران در روابط دو کشور برای مدت مدیدی دوام آورد. مورد سوریه شاهدی بر این واقعیت است. دو کشور با وجود دیده¬گاه¬های متضاد و درگیر شدن بر سر بحران سوریه سرانجام ترجیح دادند در مسیر تنش¬زدایی گام زده، روابط خود را از زیر سایه سنگین بحران سوریه خارج کنند. تصمیمی که در زمینه¬های اقتصادی به گسترش بیش از پیش روابط دو کشور و عادی سازی روابط سیاسی، با وجود تداوم اختلافات آن¬ها در باره سوریه، منجر شده است.